Mednet Edukacije

Atopijski dermatitis je hronično oboljenje koje uzrokuje upalu, crvenilo i iritaciju kože. Najčešće se manifestuje u ranom djetinjstvu i može biti udružen sa alergijskom astmom i polenskim rinitisom. Dosadašnja istraživanja ukazuju na činjenicu da je atopijski dermatits multifaktorijelno oboljenje najčešće uzrokovano međusobnim uticajem faktora sredine i nasljednih faktora. Atopijski dermatitis nije zarazan, tako da se ne može prenijeti sa osobe na osobu. Posebno je značajno otkriće mutacija gena za kodiranje filagrina kod djece oboljele od atopijskog dermatitisa. Filagrin je najvažniji molekul u održavanju zaštitne barijerne funkcije epiderma.

Oštećenjem epidermalne barijere dolazi do povećanog gubitka vode (povećenje tzv. TEWL), a dolazi do smanjenja ceramida, filagrina i antimikorobnih molekula. Ovim procesom dolazi do povećanja vrijednosti PH kože, što posljedično dovodi do povećene koncentracije Staphylococcus aureus-a, odnosno dovodi do pojave zapaljenja. Prema podacima iz literature, bolesnici sa atopijskim dermatitisom imaju S. aureus u nosu 5 puta češće, u odnosu na zdrave osobe.

Ko obolijeva od Atopijskog Dermatitisa?

Atopijski dermatitis je uobičajena bolest i obično se javlja u detinjstvu. Za mnogu djecu atopijski dermatitis nestaje prije tinejdžerskih godina. Međutim, neka djeca koja razviju atopijski dermatitis mogu nastaviti da imaju simptome kao tinejdžeri i odrasli. Povremeno, kod nekih ljudi, bolest se prvi put pojavljuje u odraslom dobu.

Šansa za razvoj atopijskog dermatitisa je veća ako postoji porodična anamneza atopijskog dermatitisa, polenske groznice ili astme. Pored toga, istraživanja pokazuju da je atopijski dermatitis češći kod crne djece koja nisu latinoamerička i da žene i devojčice imaju tendenciju da razviju bolest nešto češće od muškaraca i dječaka.

Uzroci atopijskog dermatitisa

Niko ne zna šta uzrokuje atopijski dermatitis, međutim, istraživanja pokazuju da promjene u zaštitnom sloju kože mogu dovesti do gubitka vlage. To može uzrokovati da koža postane suva, što dovodi do oštećenja i upale na koži. Novija istraživanje sugerišu da zapaljenje direktno izaziva osećaj svraba, što zauzvrat uzrokuje da se pacijent češe. To dovodi do daljeg oštećenja kože kao i povećanog rizika od infekcije bakterijama.

Šta sve može doprinjeti promjenama u barijeri kože, koja kritički reguliše vlagu:

• Promjene (mutacije) u genima.
• Problemi sa imunološkim sistemom.
• Izloženost određenim stvarima u okruženju.

Genetika

Šansa za razvoj atopijskog dermatitisa je veća ako postoji porodična istorija bolesti, što sugeriše da genetika može igrati ulogu u uzroku. Nedavna istraživanja su otkrila promjene u genima koji kontrolišu određeni protein i pomažu našim tjelima da održe zdrav sloj kože. Bez normalnog nivoa ovog proteina, kožna barijera se mijenja, dozvoljavajući vlazi da pobjegne i izlažući imunološki sistem kože okolini, što dovodi do atopijskog dermatitisa.

I dalje se nastavljaju da proučavaju geni kako bi se što bolje razumjelo kako različite mutacije uzrokuju atopijski dermatitis.

Imuni sistem

Imuni sistem obično pomaže u borbi protiv bolesti, bakterija i virusa u vašem tijelu. Ponekad imuni sistem postaje zbunjen i preaktivan, što može izazvati upalu na koži, što dovodi do atopijskog dermatitisa.

Životna sredina

Faktori životne sredine mogu pokrenuti imuni sistem da promjeni zaštitnu barijeru kože omogućavajući povećani gubitak vlage, što može dovesti do atopijskog dermatitisa. Ovi faktori mogu uključivati:

• Izloženost duvanskom dimu.
• Određene vrste zagađivača vazduha.
• Mirisi i druga jedinjenja koja se nalaze u proizvodima za kožu i sapunima.
• Pretjerano suva koža.

Klinička slika kod atopijskog dermatitisa

Klinička slika je kod atopijskog dermatitisa je raznolika, ali svrab i suva koža su dominantna pojava kod oboljelih. Suva koža nastaje kao posljedica oštećenja barijerne funkcije kože, što dovodi do pojave upalnih promjena na koži, odnosno ekcema. Ekcemske promjene mogu zahvatati veće ili manje površine, a obično su kod mlađe djece zastupljene na pregibima kao što su poglavina, vrat, lakatne i zatkoljene jame. Koža je suva, upaljena i hrapava na dodir, a osjećaj svrbeža je dominantan. Izražen svrbež remeti san djeteta i izaziva česta noćna buđenja sa osjećajem potrebe za češanjem. Veoma česta lokalizacija atopijskog dermatitisa je područje oko očiju, odnosno periorbitalni dermatitis, periorbitalna pigmentacija i naglašeni infraobitalni nabori koji tipičan znak za atopijski dermatitis. Osim periorbitalne regije, ekcemske promjene mogu zahvatiti dlanove i tabane, te područje ispred ili iza uha (periaurikularni dermatitis). Za mnoge ljude, atopijski dermatitis se poboljšava u odrasloj dobi, ali za neke to može biti doživotna bolest.

Odojčad

Tokom detinjstva i do 2 godine, najčešće se crveni osip, koji može da curi kada se izgrebe, pojavi na:

• Lice
• Skalp
• Područje kože oko zglobova koje se dodiruje kada se zglob savija.

Pojedini roditelji brinu da dijete ima atopijski dermatitis u predjelu pelena, međutim stanje se rijetko javlja u ovoj oblasti.

Djetinjstvo

Tokom djetinjstva, obično od 2 godine do puberteta, najčešće se pojavljuje crveni zadebljani osip, koji može da curi ili krvari kada se izgrebe, na:

• Laktovi i kolena, obično u krivini.
• Vrat
• Gležnjevi.

Tinejdžeri i odrasli

Tokom tinejdžerskih i odraslih godina, najčešće se pojavljuje crveni do tamno braon ljuskavi osip, koji može krvariti i imati koru kada se izgrebe:

• Ruke
• Vrat
• Laktovi i kolena, obično u krivini.
• Koža oko očiju.
• Gležnjevi i stopala.

Druge uobičajene karakteristike kože atopijskog dermatitisa uključuju:

• Dodatni nabor kože ispod oka, koji je poznat kao Dennie-Morgan nabor.
• Zatamnjenje kože ispod očiju.
• Dodatni nabori kože na dlanovima i tabanima.

Pored toga, ljudi sa atopijskim dermatitisom često imaju druga stanja, kao što su:

• Astma i alergije, uključujući alergije na hranu.
• Druge kožne bolesti, kao što je ihtioza, koja uzrokuje suvu, zadebljanu kožu.
• Depresija ili anksioznost.
• Gubitak sna.

Danas u istraživanjima se najviše proučava zašto atopijski dermatitis u djetinjstvu može dovesti do razvoja astme i polenske groznice kasnije u životu.

Mogu se desiti komplikacije atopijskog dermatitisa. To uključuje:

• Bakterijske infekcije kože koje se mogu pogoršati od grebanja. Oni su uobičajeni i mogu otežati kontrolu bolesti.
• Virusne infekcije kože.
• Gubitak sna koji može dovesti do problema u ponašanju kod djece.
• Ekcem ruku (dermatitis ruku).
• Problemi sa očima kao što su:
• Konjunktivitis (ružičasto oko), koji uzrokuje oticanje i crvenilo u unutrašnjosti kapka i bijelom dijelu oka.
• Blefaritis, koji izaziva opštu upalu i crvenilo kapaka.

Dijagnoza atopijskog dermatitisa

U kliničkoj praksi se za postavljanje dijagnoze atopijskog dermatitisa upotrebljavaju major i minor kriterijumi koje su utvrdili Hanifin i Rajka 1980.  godine.

Major kriterijumi podrazumijevaju:

• Svrab
• Pozitivnu ličnu i porodičnu anamnezu za astmu i alergijski rhinitis.
• Hroničan tok i raspored lezija zavisno od dobi pacijenta.

Wiliams i saradnici su prijedložili listu od 6 kriterijuma, koji se često upotrebljevaju u Velikoj Britaniji.

Kako bi se pratila uspješnost liječenja koristi se više skorova, a prema najnovijim podacima iz literature posebno se pokazao praktičan bodovni sistem SKORAD koji podrazumijeva:

• Praćenje i analizu raširenosti promjena.
• Intenzitet bolesti
  • Prisustvo eritema.
  • Prisustvo edema.
  • Vlaženja promjena i prisustva krusti.
  • Ekskorijacije.
  • Lihenifikacije.
  • Suvoće.
• Prisustvo subjektivnih simptoma i nesanice.

Liječenje atopijskog dermatitisa

Liječenje atopijskog dermatitisa zavisi od težine bolesti. Shodno tome, utvrđen je postepeni pristup liječenju bolesnika sa atopijskim dermatitsom.

Ko liječi atopijski dermatitis?

Sljedeći zdravstveni radnici mogu dijagnostikovati i liječiti atopijski dermatitis:

• Dermatolozi, specijalizovani za stanje kože, kose i noktiju.
• Dermatolozi specijalizovani za liječenje atopijskog dermatitisa.
• Alergolozi, specijalizovani za liječenje alergija.
• Pružaoci primarne zdravstvene zaštite, uključujući porodične ljekare, interniste ili pedijatre.

Život sa atopijskim dermatitisom

U zavisnosti od lokacije i težine atopijskog dermatitisa, život sa ovim stanjem može biti težak. Evo nekoliko savjeta za bolji kvalitet života, na način da vam pomogne da kontrolišete atopijski dermatitis.

• Briga o koži. Praćenje svakodnevne rutine njege kože je važno i pomaže u sprečavanju izbijanja. Njega kože može uključivati:
• Uzimanje mlakih kupki za čišćenje i vlaženje kože bez preteranog isušivanja. Ograničite kupanje jednom dnevno.
• Korištenje blagog sapuna bez mirisa ili sredstva za čišćenje bez sapuna.
• Osušite kožu nakon kupanja i ne dozvolite da se previše osuši prije hidratacije (izbegavajte trljanje ili brzo sušenje).
• Korištenje hidratantne kreme za zatvaranje vode koja je apsorbovana u kožu tokom kupanja. Koristite kreme i masti i izbegavajte losione sa visokim sadržajem vode ili alkohola, koji mogu izazvati peckanje.
• Štiti kožu od iritacija i grube odeće, kao što je vuna.
• Razgovarajte sa svojim doktorom o potencijalnim alergijama na hranu.
• Upravljanje stresom. Korištenje tehnika upravljanja stresom i opuštanja može pomoći u smanjenju stresa i smanjenju vjerovatnoće izbijanja. Razvijanje mreže podrške koja uključuje porodicu, prijatelje, zdravstvene radnike i grupe za podršku ili organizacije može biti od koristi.
• Sprječavanje iritacije kože. Pokušajte da izbegnete grebanje ili trljanje, što iritira kožu, pojačava upalu i može povećati svrab. Neka nokti vašeg djeteta budu kratki da biste smanjili grebanje.
• Traženje savjeta. Ako se osećate preopterećeno, postiđeno ili uznemireno zbog ovog stanja, potražite savjet stručnjaka za mentalno zdravlje.
• Održavanje optimalne unutrašnje temperature životnog prostora. Pokušajte da u unutrašnjosti vašeg doma bude hladna, stabilna temperatura i konstantan nivo vlažnosti. Izbegavajte situacije u kojima može doći do pregrevanja.
• Miran san. Ako vi ili vaše dijete ne možete da mirno spavate noću zbog svraba i češanja, razgovarajte sa svojim ljekarom o opcijama za bolju kontrolu atopijskog dermatitisa.

Autor

Prof. dr Vesna Gajanin

Literatura

1. Karadaglić Đ i saradnici. Dermatologija. Beograd 2016.
2. Friedman PS, Ardern-Jones MR, Holden CA. Atopic dermatitis. In: Burns T, Breathnach S, Cox N, Griffiths C, editors Rook Textbookof Dermatology. London:Blacwell Sci Publ; 1037-70
3. Kim KH. Overview of atopic dermatitis. Asia Pac Allergy 2013; 3: 79-9.
4. Eyrich K, Novak N, Immunology of atopic eczema: overcoming the Th1/Th2 paradigm. Allergy 2013; 68: 974-82
5. Park CO, Noh S, Jin S. Insightbinto newly discovered innate immune modulation in atopic dermatitis. Exp Dermatol 2013; 22:6-9
6. Rajka G. Essential aspects of atopic dermatitis. New York: springer-Verlag;1989
7. Williams HC, Burney PGJ, Hay RJ, Acher CB, Shipley MJ, Hunter JJA et al. The UK Working Party^, s Diagnostic Criteria for atopic dermatitis.I. Derivation of a minimum set of dicriminators for atopic dermatitis. Br J Dermatol 1994; 131: 383-96.
8. European Task Force on atopic dermatitis: the SCORAD Index . Dermatology 1993; 186: 23-21